Wysoka wrażliwość – czym jest i dlaczego nie należy się jej wstydzić?

            W ostatnim czasie w sieci popularne stało się określenie „wysoko wrażliwa osoba” (z ang. „highly sensitive person”), ale co to właściwie znaczy? Prawdopodobnie pierwszym wolnym skojarzeniem będzie tzw „płaczka” lub „histeryczka” która łatwo się wzrusza i smuci. Nic bardziej mylnego. A więc kim są osoby wysoko wrażliwe?

            Ujmując rzecz najogólniej jak to możliwe, wysoko wrażliwe osoby (w skrócie WWO) to osoby, które po prostu czują bardziej. Jednak postawienie kropki w tym miejscu byłoby dużym niedomówieniem. W tym wpisie postaram się przybliżyć Ci pojęcie osoby wysoko wrażliwej.

            Przede wszystkim, wysoka wrażliwość nie jest zaburzeniem psychicznym a cechą temperamentu i sposobem odbierania otaczającego świata. Szacuje się, że około 15-20% ogólnej populacji zalicza się do grona WWO. Co zatem determinuje występowanie tej cechy? Badania naukowe dowodzą, że jest ona uwarunkowana genetycznie i wiąże się z funkcjonowaniem naszego układu nerwowego oraz hormonalnego. Przyjmuje się, że występowanie u osoby wysokiej wrażliwości jest powiązanie z mniejszym występowaniem serotoniny, która odpowiada za kontrolę nastroju, co może sprawiać, że osoby wysoko wrażliwe są nieco bardziej narażone na wystąpienie depresji, jednak nie jest to sztywna reguła, nie u każdego WWO ona występuje. Nie należy jednak niższego poziomu serotoniny utożsamiać z jakąś stratą, ponieważ niesie ona również wiele korzyści, między innymi takich jak poprawa pamięci i lepsze podejmowanie decyzji. Występowanie tej wyjątkowej cechy również jest uwarunkowane reakcją na dopaminę, która jest nieco inna niż u osób nie należących do tej grupy. Chińscy naukowcy podczas badań doszli do wniosku, że wysoka wrażliwość związana jest z 10 wariacjami 7 różnych genów kontrolujących dopaminę. W innych badaniach powiązano również występowanie tej cechy z większą aktywnością mózgu w obszarze nazywanym „wyspą”, której zadaniem jest powiązanie informacji z zewnątrz z emocjami, postawą ciała i przeżyciami wewnętrznymi, oraz neuronów lustrzanych, odpowiadających za odczuwanie empatii (Aron, 2012).

Czym jest wysoka wrażliwość?

            WWO są to osoby, które mają nadwrażliwy układ nerwowy, bardzo mocno analizują otaczającą ich rzeczywistość oraz łatwo ulegają przebodźcowaniu. Nie jest to cecha przypisana wyłącznie introwertykom, w rzeczywistości 30% ze wcześniej wspomnianych 20% osób wysoko wrażliwych w populacji to ekstrawertycy. Takie osoby odczuwają emocje całym swoim ciałem, bardzo intensywnie przeżywają radość, mocno reagują na smutek oraz stres. WWO zapamiętują sytuacje z przeszłości, dzięki czemu szybciej przechodzą do reakcji na bodziec, jeżeli sytuacja jest podobna do tej którą już znają. Nie zawsze jest to dobre, ponieważ gdy sytuacja choć trochę przypomina bardzo trudne doświadczenie z przeszłości WWO mają tendencję do nadinterpretacji rzeczywistości i zakładania z góry najgorszych scenariuszy mobilizując wszystkie swoje siły na usunięcie zagrożenia., przez co układ nerwowy może być zbyt mocno pobudzony i przeciążony (Aron, 2012).

            Wysoka wrażliwość niesie za sobą koszty, jakimi jest szybkie zmęczenie umysłu, porównywane ze zmęczeniem fizycznym w sytuacjach intensywnej stymulacji. Umysły takich osób pracują wtedy na najwyższych obrotach analizując każdy szczegół i każdy możliwy scenariusz, co powoduje przebodźcowanie i utratę energii, zapewne dlatego cecha ta jest kojarzona z introwertykami, którzy często potrzebują tzw. „odchorowania” intensywnych interakcji społecznych i odzyskania sił w domowym zaciszu. Na szczęście, szybko się one regenerują mając tylko ku temu okazję (Aron, 2012).

            Wcześniej wspomniana wysoka aktywność neuronów lustrzanych sprawia, że WWO są bardzo empatycznymi osobami, przez co bardzo łatwo przejmują stany emocjonalne innych osób. Nie są one w stanie zaprzyjaźnić się z każdym człowiekiem na świecie, źle będą znosić obecność osób których energia im nie służy, właśnie przez skłonność to łatwego wchodzenia w emocje innych. Wysoka wrażliwość sensoryczna sprawia, że takie osoby szybko męczą się w miejscach bogatych w różne światła, dźwięki oraz zapachy. Ich wysoko analizujące umysły nie nadążają wtedy za dynamicznie zmieniającym się otoczeniem (Aron, 2012).

            Intuicja jest mocną stroną „wrażliwców”, zwykle jest u nich wysoko rozwinięta i bardzo trafna (lecz nieomylna), a to wszystko dzięki temu, że każdą sytuację głęboko analizują wyciągając z niej jak najwięcej szczegółów, które zostają w głowie i dają sygnały w przyszłości, gdy zachodzi taka potrzeba. Dzięki temu osoby wysoko wrażliwe są bardzo spostrzegawcze i są one w stanie dostrzec więcej szczegółów oraz zmian w otoczeniu jak również w zachowaniach ludzi.

            Elaine Aron, znana z serii książek poświęconych pojęciu wysokiej wrażliwości oraz dzięki promowaniu wysokiej wrażliwości w kontekście zalety opracowała kwestionariusz, który pozwala rozstrzygnąć, czy jesteśmy WWO. Została również stworzona skala, za pomocą której możemy zbadać wysoką wrażliwość u dzieci, dzięki czemu możemy je wspierać w rozwoju od wczesnych lat i pomóc im w akceptacji swojej wrażliwości w dorosłym życiu (Greven i in., 2019).

            Mam nadzieję, że tym wpisem oswoiłam niewtajemniczonych z tematem osób wysoko wrażliwych, a osobom które dostrzegały u siebie te cechy pokazałam, że wszystko z nami w porządku i nie należy się tego wstydzić. Uważam, że to piękna cecha, która pomaga czasem się zatrzymać w pędzącym świecie. Osoby, które pragną zgłębić pojęcie wysokiej wrażliwości głębiej zachęcam do zapoznania się z książkami Elaine Aron, które odnoszą się do ogólnego sposobu funkcjonowania WWO, do wysoko wrażliwych dzieci oraz do WWO w związkach, jak również odsyłam na stronę www.hsperson.com, gdzie znajdziecie wiele artykułów na ten temat jak również wcześniej wspomniany kwestionariusz. A Ty? Należysz do osób wysoko wrażliwych? A może dostrzegasz te cechy u kogoś ze swoich bliskich?

Źródła:

Aron, E. N. (2012). Author’s Note. W The Highly Sensitive Person. HarperCollins.

Greven, C. U., Lionetti, F., Booth, C., Aron, E. N., Fox, E., Schendan, H. E., Pluess, M., Acevedo, B., Bijttebier, P., & Homberg, J. (2019). Sensory Processing Sensitivity in the context of Environmental Sensitivity: A critical review and development of research agenda. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 98, 287–305. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2019.01.009 www.hsperson.com


______________________________________________________________________________________________________________________________

O autorce tekstu:
Nazywam się Aleksandra Ślązak. Studiuję psychologię na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II. Zdecydowałam się studiować ten kierunek, ponieważ zawsze interesowało mnie pochodzenie emocji i związane z nimi procesy. Odkąd pamiętam zawsze dużo analizowałam i szukałam przyczyn obserwowanego przeze mnie zachowania, drążyłam głębiej i interesowało mnie więcej. W wolnych chwilach uwielbiam gotować, sprawia mi to ogromną radość i pomaga mi się zrelaksować, dodatkowo wiem, że mogę w ten sposób sprawić przyjemność swoim bliskim. Jestem fanką kryminałów Remigiusza Mroza oraz wszelkich thrillerów psychologicznych, lubię też literaturę popularnonaukową. Bardzo cenie sobie czas spędzony w gronie bliskich mi osób, jestem bardzo oddana swojej rodzinie i dbam o więzi z przyjaciółmi chociaż moja introwertyczna natura równie dobrze czuje się w samotności.